Granica

 

Zofia Nałkowska wielką pisarką była. Całe moje nastawienie do powieści „Granica” bierze swój początek z poprzedniego zdania. Nie twierdzę, że jestem tu jakoś szczególnie obiektywna, gdyż wierzę w tę sentencję całym sercem. Tymczasem obiektywnie ta powieść nie jest wcale najlepsza w dorobku autorki, może nawet nie jest w top 3, jednak z jakiegoś powodu to właśnie ona została wciągnięta do kanonu lektur.

I tu uwaga dla wszystkich, którzy zostali zmuszeni aby przeczytać tę książkę w nastoletnim okresie swojego życia – przeczytajcie ją ponownie. Czy Nałkowska pisała dla dzieci i młodzieży? Nie. Oczywiście jest wartość w tym, aby w młodym wieku czytać „dobrą” literaturę, jednak jej prawdziwy sens, prawdziwe przesłanie, jesteśmy w stanie dobrze odczytać dopiero jako ludzie dorośli. A zwłaszcza w takich powieściach, jak niniejsza, gdzie tematyka nie należy do łatwych.

Fabuła rozgrywa się wokół postaci Zenona Ziembiewicza. Poznajemy go jako studenta, który bardzo chce wyrwać się z domu, z życia ziemiańskiej szlachty, jakie prowadzą jego rodzice. Bohater szybko dorabia się stanowiska prezydenta miast i staje się szanowanym i poważanym obywatelem. Niestety na jego wizerunku jest skaza – jeszcze w swoim rodzinnym domu rozpoczyna romans z córką kucharki, Justyną Bogutówną, która to relacja ma swoją kontynuację już po tym jak Zenon zaręcza się ze swoją przyszłą żoną, Elżbietą. Justyna zachodzi w ciąże, a wszystkie kolejne wydarzenia prowadzą do tragicznego finału.

Co ciekawe, autorka nie trzyma nas w niepewności i sama już na pierwszych stronach opowiada czytelnikowi zakończenie tej historii. Zupełnie nie przeszkadza to jednak, aby cieszyć się lekturą. Nałkowska, oprócz profilu psychologicznego samych bohaterów, naświetla nam również kontekst społeczny. Lata 20 i 30 XX wieku to bardzo ciekawy czas – ostatnie podrygi stanu szlacheckiego, rozwijanie się ruchów komunistycznych, wyraźne rozłamy między klasami społecznymi.

Istotną częścią powieści są dylematy moralne głównego bohatera oraz zdarzenia, które następują po tym, jak Justyna informuje go, że jest w ciąży. Zenon chce być człowiekiem bardziej wyrafinowanym niż jego rodzice, jednak wpada w ten sam schemat, który rządził życiem jego ojca. Autorka daje nam przestrzeń do rozważań o tym, czym człowiek kieruje się w życiu - czy dobrymi chęciami można wytłumaczyć kiepskie rezultaty? Co nas określa jako ludzi? Nie ma tu prostych pytań i nie ma prostych odpowiedzi.

„Granica” jako powieść o moralnym aspekcie życia człowieka jest ponadczasowa. Kogoś może razić nieco archaiczny język, ktoś inny zaneguje sens czytania lektur szkolnych po raz kolejny, a ja uważam, że w tej książce jest prawdziwa wartość. Aktualny jest również wniosek, że nie to jest najważniejsze, jak inni nas widzą, bo nie wiedzą o nas wszystkiego, ale to, co sami o sobie sądzimy – siebie oszukać nie możemy.

Tytuł: Granica
Autor: Zofia Nałkowska
Data wydania: 2025-01-29
Wydawnictwo: MG
Liczba stron: 288
ISBN: 978-83-8241-087-7