Bolesław Prus - Lalka

Czytając Lalkę po raz drugi, po kilkunastu latach przerwy, nasuwa mi się jeden wniosek główny – obecnie doceniłam tę książkę dużo bardziej niż czytając ją jako lekturę w liceum. Dlatego każdy, kto zobaczy wznowienie tej książki i przejdzie wobec niego obojętnie, przyjmując założenie, że już ją czytał i nic nowego się nie dowie, popełni błąd. Zapewne większość czytelników Lalki miała z nią styczność będąc nastolatkami i była to lektura narzucona. Tymczasem dopiero czytając tę książkę jako osoba dorosła, dobrowolnie, człowiek zaczyna zauważać wszystkie ukryte znaczenia, odkrywać całe piękno i złożoność tej powieści.

Historię Wokulskiego, Łęckiej i Rzeckiego czytało już kilka pokoleń Polaków. Wydana najpierw w odcinkach, następnie jako książka w 1890 roku, szybko zdobyła uznanie czytelników, a w wieku XX doczekała się dwóch znanych ekranizacji. Wokulski, wychowany w biedzie, ale chcący pracować i uczyć się, bierze sobie za żonę kobietę niemłodą, ale majętną. Po jej śmierci dziedziczy dobrze prosperujący sklep z galanterią, a następnie dorabia się majątku na wojnie. Już jako człowiek dobrze sytuowany zakochuje się w przedstawicielce arystokracji, Izabeli Łęckiej. Co prawda jej ojciec jest właściwie bankrutem a ona sama nie może liczyć na lepszą partię niż podstarzały baron, ale przez „błękitną krew” czuje się dalece lepsza od byle kupca.

Bolesław Prus oprócz nieznanego nam narratora, która opowiada główny wątek, wprowadził również drugi głos, który poznajemy w rozdziałach zatytułowanych „Pamiętnik starego subiekta”. Ów subiekt, Ignacy Rzecki, trzyma pieczę nad sklepem oraz innymi interesami Wokulskiego, a przede wszystkim jest jego prawdziwym przyjacielem oraz stara się być obiektywnym komentatorem jego wyborów.

Moim zdaniem ta powieść nie ma minusów a jedynie same plusy. Piękno języka, umiejętne budowanie postaci, inteligentna krytyka arystokracji, idealnie uchwycone ostatnie tchnienie romantyzmu i rozkwit pozytywizmu – to wszystko otrzymuje czytelnik Lalki. Prus opisując głównego bohatera, pokazuje człowieka nowej epoki – ciekawego świata i tego, jak funkcjonuje, wynalazcę, człowieka czynu, który świadomie kształtuje swój los zamiast dać się porwać biegowi historii.

Autor bardzo dobrze uchwycił kształtowanie się nowego europejskiego a nawet światowego trendu – odchodzenie od opiewania arystokracji, będącej grupą ludzi żyjących z majątków przechodzących z pokolenia na pokolenie, na które pracują inni ludzie; grupy, która nic nowego nie wnosi do społeczeństwa a jedynie pielęgnuje stare tradycje. Według mnie ten sam nastrój czuje się w powieści Johna Galsworthy „Saga rodu Fosyte’ów” (napisanej później, ale opisującej 1886 rok), gdzie również człowiek doceniany to człowiek urodzony w odpowiedniej rodzinie ale pracujący.

Lalka to powieść ponadczasowa, ukazująca paletę ludzkich charakterów, które również dziś spotkamy wśród nas. Jest nieocenionym źródłem wiedzy o społeczeństwie wieku XIX i po prostu bardzo dobrą książką. Nie należy odkładać jej na półkę z lekturami szkolnymi, ale czytać ją zawsze i wszędzie.

Emaleth

 Tytuł: Lalka

Autor: Bolesław Prus

Data wydania: 2021-09-01

Wydawca: Wydawnictwo MG

ISBN: 978-83-7779-206-3